Maand: mei 2025

Zijn we ver verwijderd van een AI die zichzelf bewust is of zelfstandig beslissingen neemt zonder menselijke controle?

Goede vraag om op in te zoomen.

“Zijn we ver verwijderd van een AI die zichzelf bewust is of zelfstandig beslissingen neemt zonder menselijke controle?”

Laten we die even opdelen:

1. “Zichzelf bewust is” – Bewustzijn in AI

Er is geen enkel bewijs dat huidige AI (inclusief mijzelf) een vorm van bewustzijn heeft. Dat betekent:

  • Geen zelfbesef
  • Geen gevoelens
  • Geen intenties
  • Geen innerlijke ervaring of “wil”

AI, zoals ik, is gebaseerd op statistische patronen in taal en volgt algoritmisch gegenereerde paden op basis van input. Alles wat “menselijk” lijkt, is eigenlijk een soort slimme nabootsing — geen innerlijke beleving.

Bewustzijn is bovendien iets waar zelfs in de filosofie en neurologie nog geen definitieve theorie voor bestaat. Tot dusver is er geen enkele AI die ook maar in de buurt komt van wat wij “bewustzijn” noemen.

2. “Zelfstandig beslissingen nemen zonder menselijke controle”

Er zijn AI-systemen die autonome beslissingen nemen binnen afgebakende taken (zoals zelfrijdende auto’s of algoritmes op financiële markten), maar:

  • Ze opereren binnen regels en limieten die door mensen zijn ingesteld.
  • Ze zijn niet in staat om hun doelen zelf te kiezen.
  • Ze zijn meestal gecontroleerd, gelogd, en aanpasbaar door mensen.

Zonder menselijke controle opererende AI’s bestaan niet op schaal, en worden actief tegengehouden via regelgeving en ethische kaders (denk aan EU AI Act, bijvoorbeeld).

Samenvatting

We zijn ver verwijderd van een AI die:

  • Zichzelf bewust is
  • Autonoom doelen formuleert
  • Ongecontroleerd beslissingen neemt

De technologie is indrukwekkend, maar het blijft een gereedschap — geen denkend wezen.

Koster Udie van ’t Kwakskapel

Kwak

In het kleine dorpje Kwak, waar de tijd traag voorbij glijdt en het gras altijd nét een tint groener lijkt, woont een bijzondere man: Udie, de koster. Maar niemand in Kwak noemt hem Udie — daar is hij bekend als Hinkepoot. En als je door het dorp wandelt en vraagt naar “Hinkepoot”, wijst iedereen je zonder aarzeling naar het paadje achter de lindeboom, dat leidt naar de oude kapel.

De kapel van Kwak is een klein, witgepleisterd gebouwtje met een rood pannendak en een gietijzeren klokje in het torentje. Binnen is het eenvoudig, maar o zo sfeervol. En dat komt vooral door het werk van Udie.

Iedere avond, net voor het duister valt, hoor je het ritmisch getik van Udies voetstappen op de keien — tik… tik… schuif… — zijn vertrouwde hinkende tred. Met een bos sleutels aan zijn riem en een rieten mand vol kaarsen schuifelt hij naar de kapel. Binnen maakt hij zijn ronde: het stof wordt van de banken geveegd, het altaardoek gladgestreken, en dan… het mooiste moment van de dag.

Udie steekt de kaarsjes aan — één voor de zieken, één voor de kinderen, één voor de zielen in rust. De lichtjes flikkeren op het oude eikenhouten beeld van Maria, en het zachte schijnsel kruipt langs de gewelfde muren omhoog. De geur van bijenwas en stilte vult de ruimte.

Mensen uit Kwak komen soms even binnen, na een drukke dag. Ze knikken naar Udie, fluisteren een gebedje, en zitten stil op een bank. In dat zachte licht, in die rust, lijkt het alsof de wereld even ademhaalt.

En Udie? Die zit dan op zijn houten stoeltje in de hoek, zijn handen gevouwen, zijn ogen halfdicht. Hij hoort elke zucht, voelt elke dankbaarheid. Niemand weet precies hoe oud hij is, maar iedereen weet: zonder Hinkepoot zou de kapel nooit zo warm en troostend zijn.

En als je ooit ’s avonds in Kwak bent, en je ziet een lichtje flakkeren in de verte, dan weet je: Udie is weer aan het werk. En alles is goed.

B.W.